Akademia z okazji 224 Rocznicy Uchwalenia Konstytucji 3 Maja – 30.04.2015 r.
30 kwietnia w naszej szkole odbyła się uroczysta akademia, podczas, której uczniowie klas IV – VI przedstawili montaż słowno-muzyczny o tematyce patriotycznej. Uroczystość poświęcono czasom, w których powstała tak ważna ustawa, regulująca ustrój prawny Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
W pierwszej połowie XVIII wieku w Polsce pogłębił się kryzys wewnętrzny, którego powodem były przede wszystkim nadmierne przywileje szlacheckie. Szlachta nadużywała swoich praw, a zwłaszcza liberum veto, które hamowało przeprowadzenie jakichkolwiek reform (wystarczył sprzeciw jednego posła, żeby zerwać obrady sejmu). Słabość naszego kraju umiejętnie wykorzystywali nasi sąsiedzi: Rosja, Austria i Prusy, które coraz częściej wtrącały się w nasze sprawy.
1764 roku szlachta wybrała na króla Stanisława Poniatowskiego. Był to człowiek dobrze wykształcony i rozumiejący potrzebę przeprowadzenia reform. Pomimo, że był mocno uzależniony od carycy rosyjskiej, Katarzyny Wielkiej, która nie chciała dopuścić do umocnienia Polski, król otoczył się patriotami, którzy wraz z nim dążyli do przeprowadzenia zmian i ratowania ojczyzny.
Widząc poczynania zwolenników reform w Polsce, władcy Rosji i Prus wmieszali się w nasze sprawy i podburzyli szlachtę przeciwko królowi, co doprowadziło do wybuchu wojny domowej. Nasi sąsiedzi wprowadzili swoje wojska na terytorium Polski, co ostatecznie doprowadziło do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku. W jego wyniku Polska straciła około 1/3 ziem.
Tragedia pierwszego rozbioru sprawiła, że wzrosła liczba zwolenników przeprowadzenia reform. Chcieli oni unowocześnić państwo i uratować je przed upadkiem. Szczególne nadzieje wiązali z sejmem zwołanym w 1788 roku, którego decyzje miały tak doniosłe znaczenie, że nazwano go Sejmem Wielkim.
Największym osiągnięciem Sejmu Wielkiego było uchwalenie w dniu 3 maja 1791 roku konstytucji, czyli najważniejszego aktu prawnego, który regulował podstawy funkcjonowania państwa.
Jej najważniejsze postanowienia to:
- zniesienie wolnej elekcji (wyboru króla przez szlachtę) i przywrócenie dziedzicznego tronu
- zniesienie liberum veto – wszelkie uchwały sejm miał podejmować większością głosów
- wprowadzenie trójpodziału władzy
- władzę prawodawczą miał sprawować sejm,
- władzę wykonawczą (czyli wykonywanie uchwał sejmowych) – miał sprawować król i Straż Praw (odpowiednik współczesnego rządu)
- władzę sądowniczą miały sprawować sądy, które miały stać na straży prawa.
Pomimo, że szlachta nadal miała pełnić wiodącą rolę w państwie, twórcy konstytucji zadbali także o mieszczan i chłopów. Do konstytucji zostało włączone prawo o miastach gwarantujące mieszczanom prawo do udziału w obradach sejmowych (z głosem w sprawach dotyczących miast) oraz zasiadania na niektórych urzędach i możliwość kupowania ziemi. Chłopi natomiast zostali wzięci pod opiekę państwa.
Konstytucja została uchwalona na drodze zamachu stanu. Jej twórcy (między innymi Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Ignacy Potocki, Stanisław Małachowski) celowo doprowadzili do głosowania nad jej przyjęciem pod nieobecność przeciwników, którzy wyjechali do domu na święta.
Konstytucja 3 Maja była pierwszą konstytucją w Europie a drugą na świecie. (Wcześniej konstytucja została uchwalona tylko w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej). Jej uchwalenie oznaczało wielkie zwycięstwo reformatorów nad zwolennikami starego porządku. Dowodziło, że Polacy wkroczyli na drogę przemian i są w stanie uchronić swoje państwo przed upadkiem.
Niestety, nie wszyscy byli zadowoleni ze zmian, które wnosiła konstytucja. Przeciwnicy reform zwrócili się po pomoc do carycy Rosji Katarzyny, która skierowała przeciwko Polsce stutysięczną armię. Wybuchła wojna w obronie konstytucji. Pomimo bohaterskiej walki patrioci ponieśli klęskę, której skutkiem było obalenie konstytucji i drugi rozbiór Polski.
3 maja został uznany przez Polaków za święto narodowe. Obchody tego święta były zakazane podczas rozbiorów, a potem ponownie zdelegalizowane przez hitlerowców i sowietów podczas okupacji Polski w czasie II wojny światowej. Po wojnie władze komunistyczne zabroniły obchodów Święta Konstytucji i zastąpiły je obchodami Święta 1 Maja. Po zmianie ustroju w Polsce, od kwietnia 1990 r. Święto Konstytucji 3 Maja należy do uroczyście obchodzonych polskich świąt.
